نقالی یک هنر مردانه است که زن‌ها بهتر اجرایش می‌کنند!+عکس

یکشنبه, ۱۷ اسفند, ۱۳۹۹ - Sunday, 7 March, 2021

نادیا فرجی که دانش آموخته تئاتر است از سال 80 با گروه ماهان و امیر دژاکام همکاری می‌کرده است. او در سی و یک سالگی یکی از بازیگران زن در ...

نادیا فرجی که دانش آموخته تئاتر است از سال 80 با گروه ماهان و امیر دژاکام همکاری می‌کرده است. او در سی و یک سالگی یکی از بازیگران زن در عرصه تئاتر است که در قامت نقال این شاخه هنر نمایشی ایران را فراتر از جنسیت به بهترین شکل ایفا کرده است. با او درباره سابقه نقالی در میان زنان و هنرهای نمایشی ایرانی صحبت کردیم.

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه فرهنگ و هنر ـ این شب‌ها و در سالن اصلی تئاتر شهر نمایشی روی صحنه رفته است که روایتگر دوره‌ای از زندگی حضرت علی (ع) است. نمایش «ساقی» به کارگردانی امیر دژاکام منهای حضور بازیگران مختلف و اجرای آن در شب‌های ویژه قدر یک ویژگی اصلی دارد. حضور نادیا فرجی در قامت یک نقال که حافظه تاریخی تئاتر ایران چنین حضوری را چندان به خاطر نمی‌آورد و تعداد چنین اجراهایی اندک است. این اجرا یکی از نقاط قوت نمایش ساقی است.

نقش نقال در نمایش «ساقی» چطور به شما پیشنهاد شد؟ آیا پیش از این سابقه نقالی را داشته‌اید یا این نمایش اولین حضور شما به عنوان نقال است؟

من تقریبا از سال 80 عضو گروه ماهان به سرپرستی آقای دژاکام هستم. نمایش «ساقی» دوازدهمین تجربه همکاری من با گروه ماهان است. زمانی که برای این نمایش از من دعوت شد اول نقش «مسلمه» که الان خانم محبوبه بیات بازی می‌کنند؛ به من پیشنهاد شد. نقش نقال را قرار بود یک بازیگر مرد ایفا کند که با پیشنهاد آقای دژاکام و علاقه خودم به نقالی که دوست داشتم حتی برای یک‌بار این کار را تجربه کنم شروع به اتود زدن نقش کردم. در جلسات اولیه تمرین آقای دژاکام از اجرای من راضی بودند و تایید کردند که این نقش را ایفا کنم. با راهنمایی‌های ایشون و مطالعات خودم در زمینه نقالی که توی دوران دانشگاه داشتم سعی کردم تا حدی خودم را به نقش نزدیک کنم.

سابقه نقالی در ایران این زمینه نمایشی را یک هنر مردانه معرفی کرده است. با چه پیش زمینه‌ی فکری به عنوان یک زن این نقش را ایفا کردید؟

من در دوران تحصیل در دانشگاه هم برای پایان نامه کارشناسی‌ ارشدم یک نمایش تخته رو حوضی را کار کرده بودم. و در تمام دوران تحصیلم علاقه و پیگیری‌های زیادی در جهت یاد گرفتن بیشتر هنرهای نمایشی ایرانی انجام دادم. به نظرم وظیفه هر هنرمندی در عرصه تئاتر است که برای تئاترهای ایرانی ما کارهایی را انجام دهد. این روزها نیز ما کمتر شاهد اجرای نمایش‌های ایرانی مثل نقالی، رو حوضی و پرده‌خوانی هستیم. تمامی این نیازها که در درون من به عنوان یک انگیزه شکل گرفت من را به سمت اجرای نقالی پیش برد.

شما در «ساقی» راوی سه شخصیت نمایش هستید. در نقالی گاهی مولفه‌های مردانه مثل بالا بودن میزان صدا و ترکیب نقش‌های مختلف چقدر شما را وادار کرد خود را به این مولفه‌ها نزدیک کنید؟

من به اجرای بازی در بازی در تئاتر علاقه دارم. پیش از این نیز در تئاتری به کارگردانی آقای عزت‌الله مهر‌آوران بازی در بازی و اجراهای ترکیبی را تجربه کرده بودم. قاعدتا یکی از مولفه‌های نقالی بازی در بازی و بازی‌های ترکیبی است. به این مولفه یک مقدار حرکات در قاعده نمایش و یک مقدار کمک گرفتن از صدا به جان بخشیدن و رنگ‌ بخشیدن به نقش کمک می‌کند. این که کسی بتواند نقش نقالی را ایفا کند به جنسیت بازیگر ارتباطی ندارد. اگر بازیگری کمی توانایی در بازی داشته باشد قطعا می‌تواند نقش نقالی را ایفا کند و زن و مرد بودن زیاد تعیین کننده نیست. هر چند از گذشته این رشته از هنرهای نمایشی را یک هنر مردانه می‌دانستند اما در سال‌های اخیر بودند زنانی که این نقش را به خوبی ایفا کردند و توانستند به موفقیت‌های خوبی هم دست پیدا کنند.

بعد از اتمام این نمایش آیا باز هم نقالی را ادامه می‌دهید و قصد دارید به آن جدی‌تر نگاه کنید؟

متاسفانه در عرصه بازیگری تئاتر هیچ‌گاه آن چیزی را که به آن علاقه داری نمی‌توانی به دست بیاوری. نقش‌هایی که برای بازی به بازیگران پیشنهاد می‌شود بیشتر بر مدار شانس می‌گردد. در این شرایط بازیگر باید با هر نقش تمام توان خود را ارائه دهد تا در آن قالب پذیرفته شود. با اینکه یکی از علاقه‌های من در بازیگری نقالی کردن است باید در آینده منتظر باشم تا باز هم چنین موقعیتی برای کار به وجود بیاید تا بتوانم باز هم در قامت یک نقال بر روی صحنه حاضر شوم.

یکی از المان‌های اصلی «نقالی» توانایی بازیگر در خواندن آواز است. چقدر در این بخش کار کردید و چقدر به انواع دستگاه‌های آوازی برای کمک به نقش‌ آشنایی دارید؟

آواز را به صورت حرفه‌ای نیاموخته‌ام اما به نظرم هر بازیگری باید به اندازه‌ی رفع نیاز و حضورش روی صحنه کمی رقص و کمی آواز را بیاموزد. برای بازی در نمایش «ساقی» من مجبور بودم در زمینه آواز و دستگاه‌های آوازی تحقیق و مطالعه کنم و کمی بیشتر روی آن دقیق شوم. از همکاران پیشکسوت خودم که سابقه‌ اجرای نقش‌هایی با آواز داشتند مثل آقای شکرخدا گودرزی کمک گرفتم. آقای آقا حسینی که تجربه نقالی داشتند و از آهنگساز گروه ماهان کمک گرفتم تا بتوانم در زمینه آواز به شرایط مطلوبی برسم.

بازخوردهای اجرای نمایش «ساقی» چطور بوده است؟ مخاطبین با کار ارتباط برقرار کردند؟

تخصص اصلی آقای دژاکام اجرای نمایش‌های ایرانی است و در طول این چند شب که اجرای ما روی صحنه است استقبال تماشاگران و اهالی رسانه از این کار خوب بوده است. کار به روایت بخشی از زندگی حضرت علی (ع) می‌پردازد و فقط می‌توانم برای بخش حضور خودم روی صحنه بگویم که تماشاگران در طول این چند شب با لطف خودشان انرژی زیادی به من دادند.

به عنوان یک بازیگر حرفه‌ای در عرصه تئاتر جایگاه تئاتر مناسبتی را در حافظه تاریخی هنر نمایشی ایران چگونه می‌بینید؟ آیا تئاترهای مناسبتی در طول زمان ماندگاری خود را خواهند داشت؟

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که یکی از ارزش‌هامون وجود این مناسبت‌ها است و تئاتر ایران به عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگی کشور قطعن باید در این زمینه فعال باشد و باید تئاتر مناسبتی را در خودش تقویت کند. فکر می‌کنم در طول این سال‌ها تئاتر مناسبتی جایگاه خود را به دست آورده. هر چند شاید برخی مخالف این نوع از تئاتر باشند اما به دلیل ذائقه فرهنگی کشور تئاتر به عنوان یک رسانه باید در چنین جایگاهی هم فعالیت کند.

گفتگو از علی نعیمی

عکس‌ها از امیر خدامی