نیمی از زنان باردار بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند

نتایج یک تحقیق حاکیست: مادران باردار عملکرد ضعیفی در زمینه مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان دارند؛ به‌گونه‌ای که تعداد اندکی از آنها به‌طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده کرده یا مرتبا به دندانپزشک مراجعه می‌کنند.

ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت با عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

به گزارش سرویس پژوهشی ایسنا، سازمان بهداشت جهانی، بهداشت دهان را یک ضرورت و بخشی از سلامت عمومی در تمام عمر دانسته و تاکید دارد که بهداشت ضعیف دهان و بیماری‌های دهانی درمان نشده می‌تواند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی بگذارد. علاوه بر آن، برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی و برخی خصوصیات روانی مانند تصویر ذهنی مثبت از خود و به تبع آن سلامت روان با بهداشت دهان و دندان مرتبط است؛ لذا توجه به این مقوله یکی از برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی در حوزه جلوگیری از بیماری‌های مزمن و ارتقای سلامت است.

تاثیر تغییرات هورمونی دوران بارداری بر پوسیدگی دندان‌ها

از طرفی توجه به بهداشت دهان و دندان در برخی از گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله مادران باردار به دلیل حفظ سلامت آنها و جنین از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه بارداری با تغییراتی در بدن از جمله دهان و دندان همراه است که این تغییرات در صورت عدم مراقبت مناسب و به موقع سبب ناراحتی دهان و دندان خواهد شد. تغییرات هورمونی و تغذیه‌ای شرایط مستعدی را برای ایجاد بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان در مادران باردار فراهم می‌کند. از طرفی مراقبت‌های بهداشتی که در حالت عادی به سهولت انجام می‌شود، ممکن است در زنان باردار با مشکل مواجه شود؛ از این رو اکثر زنان باردار ممکن است به دردهای دندانی شدید و افزایش پوسیدگی مبتلا شوند؛ لذا شرایط خاص دوران بارداری ایجاب می‌کند که مراقبت بیشتری از دهان و دندان در این دوران به عمل آید و عدم توجه به این مهم می‌تواند علاوه بر مشکلات دهان و دندان سلامت سایر سیستم‌های بدن مادر و به دنبال آن سلامت جنین را به مخاطره بیندازد.

زایمان زودرس و نوزاد کم‌وزن با التهاب شدید لثه

در همین زمینه و به عنوان مثال مشخص شده که التهاب شدید لثه در زنان باردار عامل خطر مهمی برای ایجاد زایمان زودرس و تولد نوزاد کم وزن است اما به رغم اهمیت این امر نتایج تحقیقات نشان داده است که زنان در دوران بارداری به قدر کافی بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند به‌گونه‌ای که نیمی از زنان در دوران بارداری ژنژیویت را تجربه می‌کنند که این امر باعث تورم، قرمزی، خونریزی و حساسیت لثه می‌شود.

تاثیر تهوع دوران بارداری بر پوسیدگی دندان

متخصصان معتقدند خونریزی از لثه در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به وجود می‌آید. تهوع و استفراغ نیز در اوایل بارداری محیط را برای پوسیدگی دندان‌ها مساعد می‌کنند و احتمال ژنژیویت نیز افزایش می‌یابد که خود موجب اختلال در تغذیه و سیستم گوارش خواهد شد. همچنین عفونت لثه‌ها منبع بالقوه‌ای برای عفونت غدد پاروتید، دستگاه گوارش و دستگاه تنفس و نیز بیماری قلبی و روماتیسم مفاصل محسوب می‌شود. پیشگیری از ناراحتی دهان و دندان با آگاهی از مسائل بهداشتی و نگرش درست زنان باردار در این زمینه امکان‌پذیر است. دیده شده که زنان باردار با بروز حالت تهوع از نظافت کردن دهان اجتناب می‌کنند درحالی‌که تهوع و استفراغ PH دهان را تغییر داده و احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد و توجه بیشتری در این مورد لازم است؛ در حالی که مادران از اهمیت این امر آگاه نیستند.

باورهای نادرست زنان باردار درباره تاثیر اقدامات دندانپزشکی بر جنین

از طرفی، مادران باردار ممکن است اقدامات دندانپزشکی را برای خود و جنین مضر بدانند. نتایج یک تحقیق نشان داده است که 45 درصد زنان معتقدند، در دوران بارداری باید بدون احساس خطر نسبت به درمان مشکلات دهان و دندان خود اقدام کنند. تحقیق دیگر نشان داده است که درمان عفونت لثه و مشکلات دندانی در دوران بارداری از تاخیر رشد جنین و تولد نوزاد قبل از ترم پیشگیری خواهد کرد.

امروزه معتقدند که مهمترین راه کاهش بیماری‌های دهان و دندان روی آوردن به امر پیشگیری است و نخستین گام در پیشگیری نیز ارتقای فرهنگ بهداشت و پیشگیری در مردم است. ارتقای سلامت دهان و دندان نیز به تلاش‌هایی مربوط است که جهت افزایش سلامت و پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان از طریق سه عنصر آموزش بهداشت، پیشگیری و حفظ سلامتی انجام می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد با آموزش بهداشت می‌توان 80 درصد موارد بیماری‌های دهان ودندان را کاهش داد.

با توجه به اهمیت موضوعات یاد شده در بالا، یک پژوهش توسط علیرضا حیدرنیا و همکاران وی درصدد پاسخ به این سوالات است که شیوع پوسیدگی دندان در مادران باردار چقدر است؟ رفتارهای مراقبت از بهداشت دهان و دندان در مادران باردار و نیز عوامل موثر بر اتخاذ رفتارهای صحیح بهداشت دهان و دندان و همچنین شیوع پوسیدگی دندان در مادران باردار کدامند؟

بیشتر زنان باردار فقط یک بار در روز مسواک می‌زنند!

این پژوهش که به صورت مقطعی و تحلیلی بر روی 340 نفر از مادران باردار مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اراک با میانگین سنی 28.2 سال و میانگین مدت زمان بارداری 18 هفته انجام شده، نشان داد: 43.4 درصد مادران باردار در روز یک بار مسواک می‌زدند و همچنین 41 درصد از آنها از نخ دندان استفاده نمی‌کردند.

ضعف مراقبت بهداشتی مهمترین عامل پوسیدگی دندان مادران باردار

در زمینه عوامل مؤثر در پوسیدگی دندان، 17 درصد مادران مورد بررسی در این پژوهش، فعالیت‌های میکروبی، 40 درصد مصرف مواد غذایی شیرین در این دوره و 43 درصد نیز ضعف مراقبت‌های بهداشت دهان را علت پوسیدگی اعلام کردند.

عدم مراقبت بهداشتی از دهان و دندان با وجود آگاهی کافی

همچنین 95.4 درصد مادران باردار می‌دانستند که تمیز کردن دندان‌ها منجر به کاهش پوسیدگی می‌شود و 92 درصد آنها اذعان کرده‌اند که مسواک زدن دندان‌ها به حفظ سلامت لثه‌ها کمک می‌کند. 88 درصد نیز افزایش مصرف شیرینی در رژیم غذایی را در پوسیدگی دندان موثر می‌دانستند و 36 درصد اظهار کرده‌اند که علت اصلی پوسیدگی دندان‌ها ارثی و ژنتیک است.

ترس از خدمات دندانپزشکی عامل عدم مراجعه به دندانپزشک

براساس یافته‌های به دست آمده از این پژوهش، متاسفانه 4.6 درصد نمونه‌ها، توجهی به بهداشت دهان خود نداشته و هرگز مسواک نمی‌زدند. 74 درصد مادران تنها زمانی که مشکلات دهان و دندان داشتند به دندانپزشک مراجعه می‌کردند.

همچنین نتایج نشان داد که عامل اصلی در محدود کردن مراجعه مادران به دندانپزشک، ترس از انجام خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری با میزان 68 درصد بوده است.

عدم مشاوره کافی پزشکان و ماماها درباره بهداشت دهان و دندان

در این مطالعه 63 درصد از مادران هرگز توسط پزشک یا مامای درمانگاه جهت انجام مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری توصیه یا مشاوره نشده بودند؛ در حالی که 77 درصد از مادران بیان کرده‌اند که معاینات دهان و دندان باید بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری باشد.

پوسیدگی دندان بیشتر در کدام مادران باردار شایع است

بررسی‌های این تحقیق درباره رفتارهای بهداشت دهان و دندان نشان داد که مقدار بیشتر DMFT و تمام ابعاد آن (دندان‌های پوسیده ، کشیده و پر شده) در مادرانی بیشتر مشاهده شد که کمتر از نخ دندان و مسواک استفاده می‌کردند؛ به‌گونه‌ای که مادرانی که هرگز نخ دندان استفاده نمی‌کردند، تقریبا دو برابر مادرانی که هر روز استفاده می‌کردند مبتلا به پوسیدگی دندان شده بودند. میزان DMFT در مادرانی که مراجعه منظم به دندانپزشک داشتند نیز کمتر از سایرین مشاهده شد.

در این پژوهش میانگین شاخص DMFT در مادران برخوردار از پوشش بیمه درمانی5.8 و در مادران فاقد بیمه درمانی 5.6 بود که تفاوت معنی‌دار نداشت و تنها تفاوت ابعاد DMFT از لحاظ برخورداری یا عدم برخورداری از پوشش بیمه خدمات درمانی در قسمت دندان‌های پر شده بود.

رابطه سطح تحصیلات مادران باردار با مراقبت از دهان و دندان

نتایج این تحقیق حاکیست: بیشترین DMFT در بین زنان باردار با سطح پایین اقتصادی بوده است. همچنین شانس ابتلا به پوسیدگی دندان در مادران با درآمد خانوار پایین بیشتر از سایرین مشاهده شد.

یافته‌های این پژوهش نشان داد که سطح تحصیلات پایین، اثر منفی بر روی DMFT دندان داشته است و میزان پوسیدگی دندان در مادران با تحصیلات پایین به مقدار بیشتری مشاهده می‌شود. به طور کلی متغیرهای دموگرافیک (سن،‌ تحصیلات، وضعیت اقتصادی، استفاده از مسواک و نخ دندان و غیره) به میزان 41.2 درصد، شیوع پوسیدگی دندان در مادران باردار را پیش‌گویی می‌کنند.

عملکرد ضعیف مادران باردار در مراقبت بهداشتی دهان و دندان

نتایج این پژوهش تاکید می‌کند که مادران باردار عملکرد ضعیفی درخصوص انجام مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان دارند به‌گونه‌ای که تعداد اندکی از آنان به‌طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده کرده یا به‌طور منظم به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. شاید یکی از عوامل تاثیرگذار در این زمینه تغییر در شرایط فیزیولوژیک مادران باردار و تغییرات هورمونی و جسمی باشد و ضمن ایجاد خستگی و کسالت مانع از رعایت رفتار بهداشت دهان و دندان در مادران باردار به طور مناسب می‌شود.

پژوهش فوق اضافه می‌کند: از آنجاکه یکی از موانع عمده مادران باردار عدم مهارت کافی آنان برای مسواک زدن و نخ کشیدن و همچنین عدم اختصاص وقت کافی به خاطر بی‌حوصلگی برای این کار است، یکی از راهکارهای مناسب، آموزش مهارت‌های علمی از طریق رسانه‌های جمعی و همچنین مدیریت زمان، روش‌های برنامه‌ریزی و مهارت‌های زندگی است.

طبق پژوهش حاضر با این که مادران بیان کرده‌اند که باید مراقبت‌ها و معاینات دهان و دندان در دوران بارداری انجام شود، با این وجود از انجام این مراقبت‌ها در دوران بارداری ترس داشتند و انجام این مراقبت‌ها را برای سلامت جنین خود مضر می‌دانستند. یکی از علل این امر می‌تواند ناشی از ضعف آگاهی بهداشتی مادران باشد که نیاز است پرسنل بهداشتی دیدگاه آنان را تغییر داده و اصلاح کنند.

بنا بر تاکیدات این پژوهش، برای ایجاد تغییر در اعتقادات مادران می توان با برگزاری کلاس‌های آموزشی گروهی و از طریق بحث گروهی، نگرش مادر را نسبت به بی‌خطر بودن معاینات دندانپزشکی در دوران بارداری تغییر داد.