مجموعه تاریخی عباس‌آباد مازندران و بی‌مهری برخی مسئولان

خبرنگارما، از مجموعه تاریخی و تفریحی عباس‌آباد مازندران و بی‌مهری برخی مسئولان گزارش می‌دهد.

عباس‌آباد یکی از آثار برجای‌مانده از دوره صفوی است که به فاصله 9 کیلومتری جنوب شرقی شهر بهشهر امروزی و بعد از روستای علی‌تپه یا التپه بر دامنه رشته‌کوه جهان مورا از رشته‌کوه‌های البرز در میان جنگلی انبوه واقع شده است.

مجموعه تاریخی عباس‌آباد شامل باغ، استخر، سد، دو برج آجری محوطه چهارباغ، آسیاب محلی، محل کاخ و راه‌های سنگفرش است که به دست هنرمندان، معماران و مهندسان ایرانی عصر صفوی ساخته شده است.

به فاصله 9 کیلومتری جنوب شرقی شهر بهشهر، بعد از روستای علی‌تپه (التپه) در میان جنگلی انبوه و بر فراز ارتفاعات البرز واقع شده است.

از نظر موقعیت مکانی آن از شمال به روستای التپه و سارو، در غرب به اراضی جنگلی و اراضی کشاورزی روستای علی‌تپه، از جنوب به رشته‌کوه‌های جهان‌مورا و روستاهای فرادست ییلاقی هزار جریب بهشهر و از شرق به جاده روستای پاسند و هزار جریب محدود می‌شود.

مدیر پایگاه پژوهشی باغ‌های تاریخی بهشهر در گفت‌وگو با خبرنگار فارس بیان داشت: شیب عمومی محوطه از جنوب به سمت شمال بوده و بر اساس ساختار زمین‌شناسی و شیب عمومی آن معماری دوره صفویه در آن شکل گرفته است و به رغم نزدیکی این مجموعه به شهر بهشهر، به علت قرار گرفتن در ارتفاعات کوهستانی، آب و هوای مجموعه، تابع شرایط جوی مناطق کوهستانی بوده به طوری که اختلاف دمای آن با شهر بهشهر حدود تقریبی پنج درجه سانتی‌گراد است.

عبدالوهاب موسوی‌نسب ادامه داد: به عنوان نمونه می‌توان گفت اگر دمای بهشهر در یک روز تابستانی 30 درجه سانتی‌گراد باشد، دمای محوطه تاریخی عباس‌آباد بهشهر پنج درجه خنک‌تر از دمای هوای شهر بهشهر بوده و همچنین ارتفاع محوطه از سطح دریای آزاد بین 560 تا400 متر متغیر است.

این مسئول اضافه کرد: تاریخ بنای عباس‌آباد به سال 1021 ﻫجری قمری یعنی همزمان با ساخت شهر اشرف است و اسکندر بیک منشی به عنوان مورخ هم‌عصر با شاه عباس که خود شاهد بسیاری از وقایع و رویدادهای زمان شاه‌عباس بوده است و تاریخ عالم‌آرای عباسی او به عنوان قدیمی‌ترین سند موجود در خصوص باغ عباس‌آباد است.

وی تاکید کرد: در مورد وقایع سال 1021 ﻫجری قمری با شرح چگونگی بنای شهر اشرف به باغ‌هایی اشاره دارد که همزمان با ساخت این شهر بنا شدند.

این کارشناس باستان‌شناسی در مورد انتقال آب از کوه بلند برای باغ‌ها و بوستان‌های این شهر افزود: به احتمال قریب به یقین انتقال آب از محوطه گل‌باغ یا ایستگاه توزیع آب با استفاده از لوله‌های سفالی یا تنبوشه برای عباس‌آباد بود.

این پژوهشگر تاکید کرد: سد عباس‌آباد بهشهر در میان دره‌ای عمیق بنا شد و عرض پی سد 20 متر و طول آن 10 متر و ارتفاع آن 10 متر بوده است و بعد از ساخت سد طول بازو به دو طرف پی اضافه شد که علاوه بر افزودن بر مقاومت پی، سبب افزایش آبگیری مخزن سد ‌شد به طور کلی طول بازوی سد 70 متر و عرض آن در قسمت تاج به 7 متر می‌رسد.

وی ادامه داد: در پشت دیواره سد پشت‌بندی احداث شده که علاوه بر مقاومت سد در مقابل انرژی آب به عنوان مرکز کنترل تخلیه آب سد محسوب می‌شود.

به گفته موسوی‌نسب ظرفیت کل آبگیری 600 هزار متر مکعب، مساحت دریاچه 98هزار متر مربع، حداکثر عمق 10 متر، مصالح ساختاری سد شامل سنگ آجر و ساروج و ابعاد آجرهای به‌کار رفته در سد 5×26×26 سانتی‌متر است و آب پشت سد در مواقع زراعی توسط دریاچه‌ها، تخلیه و آب مورد نیاز اراضی روستاهای همجوار شمالی سایت چون شاه‌کیله، التپه و سارو را تامین میکند.

مدیر پایگاه پژوهشی باغ‌های تاریخی بهشهر تصریح کرد: در میان مرکز مخزن سد عباس‌آباد بهشهر بنایی آجری‌ به شکل چهارطاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنای با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می‌داد و این چهارطاقی در زمان آبگیری سد به زیر آب می‌رود و تنها سطح فوقانی آن مانند جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد و اساس چهارطاقی بر روی هشت جرز در پیرامون و یک جرز در مرکز بنا شده است.

وی افزود: ابعاد جرزها چهار در چهار بوده و با توجه به وجود حوض و آب‌راه می‌توان گفت آب قسمت فوقانی چهارطاقی بر اساس اختلاف سطح شیب‌دار و همچنین به وسیله لوله‌های سفالی از سرچشمه به قسمت فوقانی آن هدایت سپس سرریز آب به داخل سد می‌ریخته است.

به گفته موسوی‌نسب راه دسترسی به چهارطاقی به جهت بهره‌وری تفریحی آن از طریق پل چوبی که از منتهی‌الیه باغ به بخش فوقانی چهارطاقی احداث شده بود امکان‌پذیر بوده است که امروزه قسمت‌هایی از پایه چوبی پل در داخل سد باقی مانده و یکی از بناهای مهم موجود در عباس‌آباد وجود پایه عمارت یا چهار طاقی در داخل استخر است که قسمت فوقانی آن دارای آثار حوض، آب‌راه و فواره است که نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند.

یکی از سرمایه‌گذاران مجموعه تفریحی توریستی عباس‌آباد بهشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در ساری بیان داشت: به دلیل رشد روزافزون تعداد گردشگر نیاز به توسعه واحدهای پذیرایی وجود دارد که این موضوع موجبات جذب نیروی انسانی و ایجاد اشتغال را فراهم خواهد کرد.

علی‌اکبر محمدی اضافه کرد: سرمایه‌گذاران نمی‌دانند با کدام سازمان و تشکیلات اداری باید تعامل داشته باشند، زیرا هم میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و هم اداره کل منابع طبیعی در سامان‌دهی این مجموعه دخالت دارند.

وی با بیان اینکه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 80 از سرمایه‌گذاران دعوت به مشارکت کرد، اما اجازه هیچ‌گونه توسعه را در مجموعه تاریخی تفریحی عباس‌آباد نمی‌دهد، گفت: این تصمیم‌گیری روشی دوگانه در اجرای طرح‌های عمرانی در شهرستان‌های مختلف و استان و حتی خود شهرستان بهشهر را نشان می‌دهد.

این سرمایه‌گذار تاکید کرد: حدود 42 نفر بومی متقاضی سرمایه‌گذاری در این مجموعه بوده‌اند که پس از مدتی این تعداد به 27 نفر و سپس به 13 نفر کاهش یافت و پس از چندی به دلیل سخت‌گیری‌های به وجود آمده تنها پنج نفر حاضر به سرمایه‌گذاری در این بخش شدند.

محمدی با اظهار گلایه از قرارداد بدون مدت مشخص اعتقاد دارد: قرارداد را میراث 30 ساله با منابع طبیعی منعقد کرده و این اداره کل نیز بدون تعیین زمان به صورت یک‌طرفه با سرمایه‌گذار قرارداد بسته که در یکی از بندهای آن پس از واگذاری زمین برای ساخت مهلت شش ماهه قائل شدند که اگر سرمایه‌گذار در زمان تعیین‌شده اقدام به بهره‌برداری نمی‌کرد زمین از او به صورت یک‌طرفه بازپس گرفته می‌شد و حق هیچ‌گونه اعتراضی هم نداشت.

وی از اقدام تنها چهار سرمایه‌گذار پس از دریافت زمین خبر داد و گفت: از فعالیت سرمایه‌گذار پنجم نیز به دلیل رعایت نشدن زمان تعهد بهره‌برداری و نیمه‌کاره بودن آن ممانعت به عمل آمد و زمین موردنظر چندین سال است که بلا استفاده مانده است.

سرمایه‌گذار مجموعه تفریحی تاریخی عباس‌آباد بهشهر با بیان دوگانگی و اینکه هر یک از دو تشکیلات مرتبط دیدگاه‌ها، روش‌ها و سیاست‌های خاص خود را دارند، افزود: برخی از سیاست‌ها در زمینه گردشگری دست ما را از پشت بسته است از جمله آن روزی 10 لیتر گازوئیل اختصاص دادند که نیاز ما بیشتر از این میزان است.

محمدی یادآور شد: شغل ما به عنوان صنعت گردشگری تعریف شد و میزان حق بیمه‌ای که در این صنعت دریافت می‌شود 10 درصد است، در حالی که از ما 30 درصد بابت حق بیمه دریافت می‌کنند و این چه صنعتی است که یک سرمایه‌گذار در بخش گردشگری موظف است برای 9 نفر کارکنان مجموعه خود، هر ماه 10 میلیون ریال حق بیمه پرداخت کند، در این مورد تاکنون پاسخ مناسبی به اعضای صنف شاغل در مجتمع های پذیرایی داده نشد.

وی اضافه کرد: در سه ماه پایانی سال حتی به میزان هزینه‌ای که صرف صبحانه کارکنان می‌شود، درآمد نداریم و این در حالی است که به منظور توسعه گردشگری طرح‌هایی را به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیشنهاد دادیم که براساس آن بناهای سبک تاریخی دوره صفویه را به اجرا درآوردیم اما نپذیرفتند.

این سرمایه‌گذار افزود: به رغم این که مجموعه تاریخی عباس‌آباد بهشهر به ثبت جهانی رسید و نباید نگاه دیروز را به امروز آن داشته باشیم.

این فعال توسعه مجموعه تاریخی عباس‌آباد گفت: این مجموعه تاریخی به دلیل رویکرد خوبی که گردشگران در بازدید از آن ابراز کردند نیازهای جدیدی را می‌طلبد که با افزایش ظرفیت و توسعه همه جانبه آن به منظور پذیرش انبوه گردشگرانی که به این منطقه سفر می‌کنند قابلیت تحقق می‌یابد.

محمدی بر این موضوع که از سال 80 سرمایه‌گذارانی را آوردند و تشویق به سرمایه‌گذاری کردند تاکید کرد و گفت: اما اجازه هیچ‌گونه توسعه را نمی‌دهند و مشکلاتی را به وجود آورده است و سرمایه‌گذار اعم از خرد و کلان به نتیجه نمی‌رسند که برای برطرف شدن آن ضرورت دارد مدیریت یکپارچه تحقق یابد زیرا تعامل زودتر و سریع‌تر انجام می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه ظرفیت گردشگری عباس‌آباد از نظر محیطی قابل توجه و افزون بر بسیاری از مناطق دیگر است، یادآور شد: فراهم آمدن دریاچه در یک منطقه جنگلی و در کنار آن وجود بناهای تاریخی با قدمت 400 سال محیطی آرام و دلنشین را ایجاد کرده که تاکنون در حق آن بی‌مهری و کم‌لطفی شده و بدون هرگونه تلاش برای حفظ و احیا به غیر از تخریب روز افزون چیزی عاید این مجموعه تاریخی و گردشگری نشده است.