شگفتی آفریده شد

شرق: «یک بار دیگر شگفتی آفریده شد؛ دوباره اجرایی از هملت با نام «هملت، شاهزاده اندوه» اجرایی از گروه ایرانی تئاتر «لیو» در «پایلیک تئاتر» جشنواره «زیر رادار» به نمایش درآمد. نمایش به زبان فارسی توسط افشین هاشمی اجرا شد اما ترجمه انگلیسی آن هم در سالن پخش شد. این نمایش یک برداشت آزاد از نمایشنامه شکسپیر بود؛ واقعا آزاد!»

این توصیفی است که چارلز ایست و منتقد شناخته‌شده نیویورک‌تایمز در ابتدای مطلبی که بعد از دیدن نمایش هملت شاهزاده اندوه نوشته بود، آورده است و از شگفت‌زدگی منتقدان و تماشاگران این نمایشنامه تک‌نفره نوشته «محمد چرمشیر» به کارگردانی «محمد عاقبتی» با بازی افشین هاشمی و موسیقی کیهان کلهر گفته است. محمد عاقبتی این روزها به همراه نمایش هملت شاهزاده اندوه و افشین هاشمی به شهرهای نیوهِیوِن و نیویورک رفته است. این نمایش از ابتدای ژانویه در نهمین دوره جشنواره تئاتر «زیر رادار» به صحنه رفته است؛ جشنواره به عنوان جشنواره گروه‌های خانه به دوش نامیده شده و جشنواره مستقل که ترکیبی از نمایش‌های تجربی، موزیکال، عروسکی و گونه‌های دیگر تئاتر‌ی است. چند سالی هست که تئاتر مستقل ایران و کارگردانان بی‌آنکه سر و صدایی کنند در عرصه بین‌المللی می‌درخشند. امیررضا کوهستانی و نسیم احمدپور دو نمایشنامه‌نویسی هستند که در رویال‌کورت آثارشان به صحنه رفته است. در حال حاضر نمایشی از نسیم احمدپور در رویال‌کورت به صحنه رفته است که چهره شناخته‌شده‌ای از جمله دیوید لینچ، کارگردان سرشناس در آن بازی می‌کند. شاهزاده اندوه هم یکی از آثاری بود که از سال گذشته در صحنه مهمی درخشیده است و توجه‌ها را به خود جلب کرده و در ژاپن و چند جشنواره دیگر اجرا شده است. در ماه جاری میلادی نیز این نمایش در جشنواره‌ای شرکت کرده که به روایت مارک راسل مدیر جشنواره «زیر رادار» درباره‌اش گفته: «خصلت ویژه این جشنواره مستقل بودن گروه‌های تئاتری و به نوعی خانه‌به‌دوشی آنهاست، آنها محلی را برای اجرا ندارند، این جشنواره برای هنرمندانی است که مکانی برای عرصه هنر خود ندارند.» اما شاهزاده اندوه مورد توجه قرار گرفته است، آنقدر که منتقد نیویورک‌تایمز نیز در یک ریویو کوتاه به آن پرداخته است و درباره آن نوشته: ««شاهزاده اندوه» بیشتر از اینکه یک نمونه خلاصه‌شده از نمایش هملت باشد، یک اجرای متفاوت با سبکی جدید است. اجرای نیم‌ساعته از نمایش شکسپیر بیشتر مانند یک شوخی عامدانه یا سهوی است. گرچه هنوز در ساخته «لیو» که توسط محمد چرمشیر نوشته شده و با کارگردانی محمد عاقبتی روی صحنه رفته است، به میزان زیادی شوخی دیده می‌شود و به جز شخصیت هملت با بازی هاشمی که در تمامی اجرا روی صندلی نشسته است باقی شخصیت‌ها توسط اسباب بازی‌های پلاستیکی با صداهای متفاوتی اجرا می‌شود.»

ماجرا این است که این نمایش، نمایش تک‌پرسوناژی است که در آن شخصیت دانشجوست و تصمیم می‌گیرد با چند نفر از دوستانش برای رفع خستگی از روزمرگی و امتحانات چند روزی را در خارج شهر بگذراند. در راه رفت متوجه می‌شود که پدرش مرده و بعدها به این نتیجه می‌رسد که او به وسیله مادرش با زهر به قتل رسیده و اندیشه‌هایش را با بازی عروسک‌های پلاستیکی به بازی درمی‌آورد. در بخشی از این نقد نوشته شده: «گرترود یا مادر قهرمان، – از آنجایی که نام هیچ شخصیتی استفاده نشد- یک فیل کوچک است که سم را به وسیله خرطوم درازش در گوش شوهرش می‌ریزد. این نقطه‌ای است که در این داستان به طور جداگانه با اصل داستان مشابه است. اما در بقیه داستان تداوم کمی بین داستان معاصر (هر چند نه به خصوص ایرانی) و تراژدی بزرگ شکسپیر وجود دارد.» ایست وو درباره بازی افشین هاشمی نوشته: «هاشمی با چشمان سیاه و صدایی رسا اجرایی قوی از توانایی‌های یک مرد تنها را در داستانی دردناک به تصویر می‌کشد. داستان با فرار هملت به حومه شهر با دوستانش (یک کامیون اسباب‌بازی کوچک وارد می‌شود) برای یک روز استراحت و فراغت شروع می‌شود. در هر قسمت از دیوار عبارت «بودن یا نبودن، مساله این است» به چشم می‌خورد. مادر هملت که یک فیل است پدر او که شیر است را به کمک عموی او که یک دایناسور پلاستیکی است به کشتن می‌دهد و عروسک باربی با گیسوان بلند نماینده عشق اوست.»

محمد چرمشیر به عنوان دراماتورژ متنی را به وجود آورده که کارگردان توانسته به کمک بازیگر: «معروف‌ترین شخصیت‌های ادبیات انگلیس توسط اسباب‌بازی‌های کودکانه‌ای در این تئاتر به نمایش درمی‌آیند که شاید خنده‌دار باشد و جدیت نهفته در داستان را تضعیف می‌کند. اجرای هاشمی برای اردک پولونیز از همه درخشان‌تر بود و حتی این اجرای کوتاه در طول 30 دقیقه نمایش طولانی هم بود. تمرکز هاشمی در طول اجرا توجه من را به خود جلب کرد اما درگیری احساسی او با داستان به وسیله دستکاری شخصیت‌های پلاستیکی مختل شده بود.»

شاهزاده اندوه قرار است بعد از این اجراها به اروپا و در آنجا به صحنه برود. افشین هاشمی همچنین به همراه گروه داروگ چهارم بهمن «و آنک انسان» نوشته و کار محمد رضایی‌راد را روز 23 ژانویه (چهارم بهمن‌ماه) در سنترال استیج کالیفرنیا به صحنه برده است.